سپتیک تانک (Septic Tank) به ساده ­ترین نوع تصفیه خانه تک واحدی اطلاق می گردد که در آن تصفیه مکانیکی یا ته نشینی و تصفیه زیستی به واسطه باکتری های بی هوازی که در آن وجود دارد، انجام می شود. سپتیک تانک در گروه مخازن ساده و پرکاربرد برای انواع تصفیه خانه های فاضلاب، مخصوصاً فاضلاب های بهداشتی- انسانی به شمار می رود.

مخزن سپتیک دارای حوضی برای ته نشینی مواد است که در آن فاضلاب به صورت متناوب و سرعت کم وارد شده و با توجه به این که زمان طولانی در مخزن باقی می ماند، مواد معلق موجود در آن ته نشین می شوند و به شکل لجن در می آید. پس از تشکیل مواد لجن مانند در کف سپتیک تانک، باکتری های بی هوازی وارد عمل شده و باعث هضم مواد ته نشین شده می شوند. به عبارت دیگر می توان گفت که فاضلاب ته نشین شده در قسمت پایینی سپتیک تانک، به واسطه تصفیه بی هوازی، تصفیه شده و مواد آلی و معلق در آن تجزیه می گردد.

کاربرد مخزن سپتیک تانک

سپتیک تانک مخزنی است که با ته نشینی مواد دفنی در آن، تجزیه بیولوژیکی توسط باکتری های بی هوازی و زهکشی به منظور تصفیه فاضلاب صورت می گیرد. این نوع از مخازن در اماکن و مناطقی که سیستم زهکشی ضعیف است و دسترسی به شبکه فاضلاب ندارند، بسیار پرکاربرد می باشد.

سپتیک تانک از جمله ساده ترین انواع تصفیه خانه و همچنین پر کاربردترین سیستم برای تصفیه فاضلاب مخصوصا فاضلاب بهداشتی- انسانی می باشد. در این نوع از مخازن تصفیه فیزیکی و زیستی به ترتیب بر اساس ته نشینی و فعالیت باکتری های بی هوازی انجام می گیرد.

سپتیک تانک از مخزنی آجری، پلاستیکی، بتنی و یا فایبرگلاس می باشد که به قرارگیری آن به صورت زیر زمینی است و فاضلاب با سرعت کمی و متناوب به آن وارد شده و ته نشین می گردد. پس از گذشت زمانی طولانی، مواد معلق و شناور موجود در فاضلاب ته نشین شده و تجزیه بیولوژیکی آن صورت می گیرد.

هنگامی که تجزیه بیولوژیکی آغاز می شود مواد آلی موجود در فاضلاب که اکنون ته نشین شده، تحت تأثیر واکنش های بی هوازی قرار گرفته و تصفیه آن ۵۰ تا ۶۰ درصد انجام می شود. می توان سپتیک تانک را از ساده ترین انواع تأسیسات فاضلاب اطلاق کرد زیرا در مناطقی که امکان زدن چاه وجود ندارد مانند مناطقی که سطح آب های زیرزمینی بسیار بالاتر از حد معمول می باشد یا مناطقی مانند روستاها که به سیستم فاضلاب مرکزی متصل نمی شوند و همچنین حجم فاضلاب آن ها کم است، کاربرد دارد.

مسأله ای که در مورد سپتیک تانک وجود دارد این است که خروجی آن به میزانی نیست که بتوان آن را برای آبیاری به کار گرفت و یا آن را به سمت رودخانه هدایت کرد. به طور معمول پساب حاصل از تصفیه فاضلاب، در میدان تخلیه سپتیک قرار می گیرد که در نهایت سبب تصفیه بیشتر می گردد. البته باید توجه داشت که تخلیه پساب در میدان سپتیک ممکن است منجر به آلودگی آب های زیرزمینی شده و مشکلاتی را ایجاد کند.

تعریف اصطلاح « سپتیک »

سپتیک به محیطی اطلاق می شود که توسط باکتری های بی هوازی درون مخزن ایجاد می گردد. باکتری های بی هوازی تمامی زباله ها و مواد آلی موجود در مخزن را تجزیه می نمایند. سپتیک تانک را می توان همراه با سایر واحدهای تصفیه خانه فاضلاب اعم از سیستم های هوازی (هوادهی اجباری مصنوعی) و یا بیوفیلترها مورد استفاده قرار داد.

لجن فاضلاب با سرعت خاصی تشکیل می شود که به آن سرعت تجمع لجن گفته می شود، لازم به ذکر است که سرعت تجمع لجن بیشتر از سرعت تجزیه توسط باکتری های بی هوازی می باشد. با توجه به مطالب ذکر شده لجن تجمع یافته باید به صورت دوره ای از مخزن تخلیه گردد که این کار به صورت هر ۶ ماه الی سالی یکبار انجام می شود و دفع لجن ته نشین شده به شکلی مناسب دفع انجام می گیرد.

مشخصات سپتیک تانک

گروه صنعتی لوله شاپ تولید کننده انواع سپتیک تانک می باشد، این مخازن از یک یا چند مخزن با گنجایش ۴۰۰۰ تا ۷۵۰۰ لیتر تشکیل می شوند، ارتفاع آب در آن به ۲ تا ۲/۵ متر و فضایی که بر روی سطح آب در مخزن قرار می گیرد حدود ۶ متر است.

گروه صنعتی لوله شاپ سپتیک تانک درخواستی مشتریان را با رعایت استاندارد و با نسبت طول به عرض ۳ به ۱ طراحی و تولید می نماید. به مخازن دو لوله متصل می گردد که یکی از آن ها برای ورود فاضلاب و دیگری برای انتقال محتویات به محوطه تخلیه می باشد.

طراحی های جدید سپتیک تانک بدین شکل است که دارای دو اتاق بوده و هر کدام از اتاق ها دارای دهانه دسترسی و درپوش می باشند. اتاق­های موجود در مخازن، با استفاده از یک دیواره تقسیم کننده از هم جدا می شوند البته لازم به ذکر است که این دیواره از کف تا نزدیک به سقف مخازن کشیده شده است.

زمانی که فاضلاب به سپتیک تانک وارد شود، هضم بی هوازی توسط باکتری ها آغاز می گردد بنابراین به تدریج از میزان مواد جامد کاسته شده و حجم مواد مایع افزایش می یابد.

همانطور که در قسمت قبل ذکر کردیم این مخزن دارای دو اتاقک است و بین آن یک جدا کننده وجود دارد که تا نیمه مخزن کشیده شده است، با افزایش مایع در یک اتاقک، حجم اضافی شده از طریق دیواره به اتاقک بعدی راه می یابد.

با انتقال مایع اضافه شده به اتاقک دوم، به وسیله خروجی که در این قسمت قرار دارد، به قسمت تخلیه سپتیک منتقل می شود که با توجه به نوع آن به عنوان یک میدان برای شستشو، میدان نشت یا زهکشی نیز اسم برده می شود. قبل از تعیین میدان نشت، لازم است تخلخل خاک را با استفاده از آزمایش نفوذ آب به خوبی بسنجند.

در هنگام زهکشی، ناخالصی های موجود در خاک باقی مانده و به تدریج از بین می روند و آب اضافی نیز از طریق نفوذ در عمق خاک، تبخیر، جذب توسط ریشه گیاهان و یا ورود به آب های زیرزمینی یا سطحی تصفیه می شود. شبکه لوله کشی برای توزیع مایعات در یک کانال پر از سنگ قرار گرفته و هنگام ورود پساب فاضلاب به میدان نشت، با استفاده از سوراخ های متعددی که بر روی لوله ها قرار دارد زهکشی آن صورت می گیرد.

مساحت میدان زهکشی با حجم فاضلاب رابطه مستقیم و با میزان تخلخل خاک رابطه عکس دارد، عبارت بیان شده بدین معنی است که با افزایش حجم فاضلاب، میدان زهکشی نیز باید وسعت بیشتری داشته باشد و هر چه تخلخل خاک بالاتر باشد باید وسعت میدان زهکشی کوچکتر در نظر گرفته شود.

سیستم سپتیک تانک می تواند با توجه به نیروی جاذبه کار خود را انجام دهد اما در مناطقی که ملاحظات توپوگرافی وجود دارد، می توان یک پمپ بالابر به سیستم اضافه نمود. گروه صنعتی لوله شاپ در مواردی که نیاز به افزایش حجم و سرعت خروجی به میدان زهکشی باشد، سیفون ها یا دستگاه های دیگری را به سپتیک تانک ها می افزایند. سیفون ها و دستگاه هایی که برای سپتیک تانک در نظر گرفته می شود از گرفتگی زود هنگام یا بیوکلاک جلوگیری کرده و همچنین باعث پر شدن لوله های زهکشی به شکل یکنواخت و افزایش عمر میدان زهکشی می گردد.

سیستم های مختلفی برای سپتیک تانک در نظر گرفته می شود که بستگی به نوع پروژه، حجم فاضلاب و… دارد. گروه صنعتی لوله شاپ، مخازن ایمهوف را تولید می کند که دو مرحله ای بوده و عملکرد آن بدین صورت است که لجن را در مخازن جداگانه ای تجزیه می کند، این کار از مخلوط شدن فاضلاب ورودی با فاضلاب تجزیه شده جلوگیری می کند. برخی دیگر از سیستم هایِ دو مرحله ایِ طراحی شده سپتیک تانک به نحوی است که پسابی که در مرحله اول تخلیه می شود را قبل از تخلیه نهایی به میدان زهکشی، هوادهی می نمایند.

سیستم های طراحی شده توسط گروه صنعتی لوله شاپ تمامی عملیات تصفیه را بدون تولید بو انجام می دهد. لازم است سپتیک تانک در دوره های منظمی بازرسی و تخلیه آن انجام شود، این مخازن اعم از جن بتنی، فایبرگلاس و یا پلاستیک دارای عمر مفید ۵۰ ساله هستند و همچنین هزینه جانبی مربوط به تعمیر و نگهداری آن نیز بسیار پایین است.

سپتیک تانک در شرایط عادی دارای بازدهی ۴۵ تا ۵۰ درصد بوده اما در تابستان بازده آن به ۵۵ درصد نیز می رسد، به همین دلیل لازم است دفع فاضلاب خروجی به شکل صحیح صورت بگیرد تا میزان آلودگی محیطی و همچنین بوی بد کاهش یابد. به منظور افزایش بازدهی این مخازن، از بسترهای شنی نیز می توان بهره برد.